راهنمای کامل برای نوسان دمای روز و شب در طبیعت ایران
ارتفاعات همیشه جذاب به نظر میرسند؛ هوای پاک، چشماندازهای وسیع و سکوتی که در زندگی روزمره کمتر نصیبمان میشود. اما همین ارتفاعات که دوستداشتنیاند، در کمترین زمان میتوانند ما را غافلگیر کنند. نوسان دمای روز و شب، وزش بادهای سرد و رطوبت شبانه، اگر بدون شناخت واردشان شویم، یک شب کمپ را به تجربهای ناخوشایند تبدیل میکنند. سالهاست که طبیعتگردها از یک حقیقت ساده حرف میزنند: در ارتفاع، لباس مناسب تنها یک انتخاب نیست؛ یک استراتژی است.
این مطلب با تکیهبر تجربه کاربران واقعی، راهنمایی مربیان طبیعتگردی و بررسی بیش از دویست تجربه سفر در مناطق کوهستانی ایران نوشته شده تا سؤالی قدیمی را پاسخ دهد: «برای کمپ یکشبه در ارتفاع، چی بپوشیم که نه سردمان شود و نه از گرمای روز کلافه شویم؟»
چرا لباس درست انتخاب نکردن در ارتفاعات دردسرساز میشود؟
ارتفاعات برخلاف ظاهر آرامشان، محیطی متغیر و گاهی بیرحماند. دما در یک روز تابستانی ممکن است به ۲۰ درجه برسد اما شب همان روز، با وزش باد سرد، تا ۵ یا حتی صفر درجه پایین بیاید. همین تغییر ناگهانی، اگر آماده نباشیم، باعث لرز، خستگی زودرس، کمبود انرژی و حتی بیخوابی شبانه میشود.
یکی از اشتباهات رایج این است که تصور کنیم با یک لباس گرم میتوانیم شب را بهراحتی پشت سر بگذاریم. اما واقعیت این است که لایهبندی لباسها مهمترین عامل مقابله با نوسان دماست؛ نه تعداد لباس.
بسیاری از افراد در سفرهای اول، لباس نخی میپوشند و به ظن خود انتخاب هوشمندانهای کردهاند، اما همین الیاف نخی در ارتفاع دشمن اصلی حفظ دماست. نخ رطوبت را جذب و نگه میدارد و همین باعث سرد شدن تدریجی بدن میشود. این همان اشتباهی است که کوهنوردان باتجربه آن را «سرد شدن از داخل» مینامند.
در این بخش ۳ بخش اصلی پوشیدن لباس در طبیع یا کوهنوردی رو توضیح میدیم که بسیار مهم هستن و به ناچار باید از اصطلاحات انگلیسی هم استفاده کنیم:
اول: لایه پایه یا Base Layer
این لایه باید بتواند رطوبت عرق را از بدن دور کند. پارچههایی مثل پلیاستر مخصوص فعالیت یا پشم مرینوس بهترین عملکرد را دارند. استفاده از تیشرت نخی دقیقاً نقطه مقابل این اصل است.
نمونه هایی از برند و مدل لایه پایه یا بیس لیر
مدل / برند (نمونه)
توضیح / مناسب برای چه شرایطی
Berghaus RG Alpha 2.0
بیس‑لایر نسبتا حرفهای با قابلیت تنفس و خشک شوندگی سریع؛ مناسب برای کوهنوردی و کمپینگ در هوای سرد تا معتدل.
بیس لایر ایرانی (مثلاً از برندهایی مانند HYLAEION یا ستهای بیس لایر موجود در فروشگاههای ایرانی)
گزینهای مقرون به صرفه و مناسب برای برنامههای کوتاه یا فصول معتدل؛ اگر فعالیت سبک تا متوسط دارید و بودجه محدود است.
بیس لایر سبک با الیاف مصنوعی (مانند ترکیب پلیاستر/نایلون/اسپندکس)
برای روزهای گرم یا پیمایش فعال — وقتی بدن عرق میکند، دفع سریع رطوبت از پوست ضروری است.
نکات انتخاب:
اگر میخواهید «رطوبت بدن» سریع دفع شود و خشک بمانید → بیس لایر با الیاف مصنوعی.
اگر کوهپیمایی چندروزه، سرمای شب یا کمپ در ارتفاع دارید → بیس لایر با کیفیتتر و احتمالا کمی گرمتر انتخاب بهتری است.
بیس لایر باید جذب بدن باشد (نه گشاد) ولی آزادی حرکت بدهد تا بتوان لایههای بعدی را روی آن پوشید
دوم: لایه میانی یا Mid Layer
وظیفهاش حفظ گرماست. فلیس سبک، ژاکت پشمی یا حتی پلارهای ساده بهترین گزینهاند. افراد باتجربه همیشه توصیه میکنند یک لایه میانی اضافه همراه داشته باشید؛ چون دمای شب ارتفاعات غیرقابل پیشبینی است.
نمونه هایی از برند و مدل لایه میانی
مدل / برند (نمونه)
توضیح / مناسب برای چه شرایطی
ژاکت فلیس یا عایق سبک (بهعنوان مثال فلیس یا پلار از برندهای طبیعتگردی)
مناسب برای شب یا زمان استراحت در کمپ؛ گرمای بدن را حفظ میکند بدون آنکه خیلی حجیم یا گرم باشد.
ژاکت عایق متوسط (برای هوای سرد یا شبهای سرد کوهستان)
زمانی مناسب است که دمای شب پایین باشد و بخواهید بدون پوشیدن shellِ سنگین، گرما داشته باشید.
ترکیب لایه پایه + یک لایه میانی سبک برای فصل پاییز یا بهار
در شرایط معتدل یا هنگام حرکت و پیادهروی کمک میکند انعطاف دمایی لازم را داشته باشید.
سوم: لایه بیرونی یا سافت شل Shell
این لایه باید جلوی باد و باران را بگیرد. یک بادگیر ضدباد سبک در بسیاری از شبها تفاوت بین کمپ راحت و کابوس سرد را رقم میزند. اگر احتمال بارش وجود دارد، لایه ضدآب نیز لازم است.
نمونه هایی از برند و مدل لایه بیرونی
مدل / برند (نمونه)
توضیح / مناسب برای چه شرایطی
Patagonia Torrentshell 3L Rain Jacket
کاپشن ضدآب و ضدباد مناسب برای باران، باد و شرایط نامساعد — برای زمانی که احتمال بارش یا رطوبت هست.
Columbia Watertight II Jacket
گزینهی سبکتر و مقرون به صرفهتر، مناسب برای کمپینگ یا طبیعتگردی با بارش یا باد متوسط.
ژاکت ضدباد / ضدآب متوسط (برای شرایط خشک اما باد‑خیز)
در مواقعی که باران نیست اما باد یا تغییر دما وجود دارد — به عنوان محافظ در برابر باد و خروج گرما.
نکات انتخاب:
اگر منطقه مورد نظر احتمال بارش یا رطوبت دارد → Shell ضدآب / ضدباد (waterproof jacket) ضروری است.
برای سفرهای کوتاه یا شرایط آب و هوایی نسبتاً پایدار، یک Shell سبک و تنفسپذیر کافی است.
Shell را همیشه با لایه پایه + میانی ترکیب کنید تا بیشترین حفاظت دمایی و رطوبتی را داشته باشید.
تجربیات تخصصی و عملی کوهنوردان و طبیعتگردان
من در کوه یا پیمایش ها بسیاری از افراد رو دیدم که در حال انجام فعالیت دوچار مشکل شدن، خیلی از اونها از گرمای شدید و یسری دیگه از سرما به مشکل برخورده بودن. تجربه شخصی من این هست که هر فعالیت ورزشی ویژگی های خودش رو داره و حتما نسبت به اون مورد لباس انتخاب کنید و اصول لایه بندی رو رعایت کنید. مثلبا در پیمایش های بلندیا کوهنوردی شیب تند بدلیل اینکه مسیر بلند باید لباس سبک استفاده کنید و از پوشیدن لباس زیاد خودداری کنید، معمولا در این شرایط پوشیدن لباس بیس ولایه میانی مثل نیم زیپ یا تمام زیپ های پلار یا میکروپلار کفایت میکنه اما همیشه باید لای بیرونی همراهتون باشه تا در صورت گرفتن باران یا رفتن به ارتفاع بلند یا توقف برای استراحت بپوشید. همینطور در مواردی مثل کمپ ها بعلت اینکه شما فعالیت بدنی کمتری دارید معمولا باید قبل از نفوذ سرما به بدن لباس گرم به تن کنید تا دمای بدن پایین نیاد.
در مناطق کویری یا دامنههای مرکزی ایران، اختلاف دما زیاد است. روزها لباس سبک و قابل تنفس نیاز دارید؛ شبها یک لایه میانی قوی و بادگیر.
ارتفاعات مرطوب شمال
در جنگلهای مرتفع البرز یا قلههای مهگرفته، رطوبت عامل اصلی سرد شدن بدن است. استفاده از لایه پایه مناسب و بادگیر با قابلیت تنفس، ضروریتر از هر جای دیگر است.
صعود سبک همراه با توقف شبانه
اگر در حال حرکت هستید، باید بتوانید لباس را راحت کم و زیاد کنید. پوشیدن یک لباس بسیار گرم هنگام حرکت باعث عرقکردن و سپس سردشدن میشود.
چکلیست انتخاب لباس برای یک شب امن در ارتفاعات
این چکلیست بر اساس تجربه افراد حرفهای نوشته شده و بهصورت خلاصه بهترین مسیر انتخاب لباس را نشان میدهد:
یک لایه پایه تنفسپذیر
یک یا دو لایه میانی بسته به دما
بادگیر یا شل مقاوم در برابر باد
شلوار مناسب و ترجیحاً غیرنخی
باف یا کلاه سبک برای کنترل اتلاف گرما
جوراب تخصصی مناسب فعالیت
دستکش سبک برای باد شبانه
طبیعتگردانی که همیشه آمادهاند، معمولاً تجهیزاتشان را از فروشگاههایی تهیه میکنند که محصولات تستشده و معتبر ارائه میدهند. در بخش کوچکی از مسیر تحقیق، نام فروشگاه کوهنوردی و کمپینگ میلاد اسپورت چند بار تکرار شد؛ نه بهعنوان تبلیغ، بلکه بهعنوان تجربه کاربران.
نتیجهگیری انتخاب لباس مناسب برای کوهنوردی
لباس مناسب در ارتفاع تنها یک انتخاب ساده نیست؛ فرآیندی است که اگر درست انجام شود، شبخوابی کمپ به تجربهای راحت و بهیادماندنی تبدیل میشود. لایهبندی درست کمک میکند بدون نیاز به حمل بار اضافی، بدن دمای خود را حفظ کند و در برابر باد، رطوبت و سرمای شبانه مقاوم بماند.
کمپ یکشبه در ارتفاعات، وقتی لباسهای مناسب و سبک انتخاب شوند، نهفقط خستهکننده نیست بلکه یکی از لذتبخشترین تجربههای طبیعتگردی خواهد بود.
نقل قول: جان مویر، کاشف و نویسنده معروف آمریکایی میگوید: “در دل طبیعت، همگان به یک زبان صحبت میکنند، اما تنها کسانی که آماده هستند، تجربه واقعی را لمس میکنند.” منبع: John Muir
