مشاوره کودکان دانشی بر پایه روانشناسی کودک بوده و باید توسط افراد متخصصی که مهارت کافی و لازم در این زمینه را دارند، انجام شود. به این افراد، مشاور یا روانشناس کودک گفته می‌شود. در جلسات مشاوره بین فرزند شما و روانشناس، تعاملی دوستانه و عاطفی جهت شناسایی و حل مشکلات کودک تان در جریان خواهد بود. در همین راستا از روش ها و مدل های گوناگون مشاوره ای استفاده و خدمات لازم جهت اثربخشی بیشتر ارائه خواهند شد. همینطور نتیجه بخش بودن جلسات به حضور و همکاری والدین نیز، بسیار وابسته است.
در ادامه این مقاله از مجله سلامتی و زیبایی هرموکا به بررسی این موضوع می پردازیم.
بیشتر بخوانید: درمان فوری “شب ادراری در کودکان”؛ از سن کم تا نوجوانی
مشاوره کودکان و دلایل اهمیت آن
دوران کودکی نیز، همانند دیگر دوران های زندگی یک فرد، مسائل و دغدغه های خاص خود را به همراه دارد. کودکان ممکن است در این دوران با مشکلات ریز و درشت متفاوتی از قبیل اضطراب و افسردگی، آسیب های روانی، طلاق والدین و… رو به رو شوند و بدون شک برای گذر از این مشکلات، نیازمند کمک خواهند بود.
در مشاوره کودکان تلاش می‌شود تا به کودک و والدینش، دیدی صحیح از احساسات کودک و مشکلات او داده شود و در همین جهت، مشاور با انجام بازی ها و آزمون های گوناگون و بررسی نقاشی های کودک شما، اطلاعات مورد نظر را به دست آورده و با شما به اشتراک می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: عوارض مکیدن انگشت در کودکان
مهم‌ترین اهداف در مشاوره کودکان
مراجعه به مشاور کودک از جوانب متعددی قابل توجه و دارای اهمیت است. به طور کلی، مشاوران در طی جلسات مشاوره در تلاش برای ایجاد و تقویت حس مسئولیت پذیری در کودکان، کمک به کودکان و آموزش راهکار های مناسب برای مقابله با مشکلات و کنترل احساسات و در نهایت ساختن بستری مناسب و هدایت کودکان برای داشتن زندگی سالم و به دور از حواشی و مشکلات روانی هستند. برای این منظور، اهداف زیر در طول جلسات مشاوره دنبال خواهند شد:
- تقویت عزت نفس و اعتماد به نفس در کودکان
- آموزش مهارت های ارتباطی
- آموزش بیان و بروز به جا و صحیح عواطف و احساسات
- حل تعارضات ذهنی و فکری در کودکان
- آموزش سازگاری با مشکلات، درک آن ها و حل صحیح آن ها
- مشاوره و آموزش به والدین کودک (در جهت شناخت و درک نیاز ها و ایجاد محیطی امن و مناسب برای کودکان)
بیشتر بخوانید: آروغ زدن نوزادان در خواب نشانه چیست و چه علتی دارد؟
مشاوره به والدین کودکان
در بحث مشاوره کودکان، علاوه بر مشاوره به کودک، مشاوره به والدین او نیز گامی کلیدی و بسیار مهم است. شما به عنوان یک روانشناس یا مشاور اگر این گام را نادیده بگیرید، مطمئن باشید که در پایان به نتیجه مطلوب نخواهید رسید، چرا که برای ثمربخش بودن جلسات مشاوره، والدین باید بتوانند رفتار و مشکلات کودک خود را درک کنند و روابط خانوادگی را مدیریت کنند و پشتیبان و حامی کودک خود باشند.
روانشناسان در جلسات مشاوره با والدین، به آن ها در راستای موارد زیر کمک می‌کنند:
- درک بهتر و عمیق‌تر روند رشد و توسعه کودکان: والدین باید بتوانند انتظارات و خواسته های خود را بر اساس سن و میزان درک و فهم کودک خود تنظیم کنند و از آن ها انتظارات واقع بینانه داشته باشند.
- استفاده از تکنیک های مناسب برای اصلاح و کنترل رفتار های نامطلوب کودکان: این تکنیک ها شامل تکنیک های کنترل و تنظیم خشم، تکنیک های مقابله با تنش و تکنیک های ایجاد روابط سالم با فرزندان هستند.
- تربیت مثبت فرزندان: مشاوران باید والدین را با اصول تربیتی و مراحل رشد و توسعه کودکان آشنا کنند و مهارت های لازم برای ایجاد بستر پرورشی مناسب و ایجاد ارتباطات دوستانه را آموزش دهند.
- استفاده از تکنیک های مناسب هنگام مواجه شدن با مشکلات: مشاوران باید تکنیک های لازم جهت مدیریت خود و فرزندان را در هنگام رویارویی کودکان با مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی یا سایر اختلالات روانی، به والدین آموزش دهند.
بیشتر بخوانید: مضرات ناخن مصنوعی برای کودکان
چه زمانی باید به مشاور کودکان مراجعه کنیم؟
- زمانی که کودک عزیزی را از دست داده و در سوگ است: برای جلوگیری از پیامد های منفی و آسیب زای این اتفاق توصیه می‌شود که کودک نزد مشاور برده شود.
- زمانی که کودک بیش فعال یا مشکوک به بیش فعالی است
- زمانی که کودک اعتماد به نفس پایینی دارد: اعتماد به نفس پایین و خجالت می‌توانند ریشه بسیاری از مشکلات در بزرگسالی باشند. پس بهتر است هرچه زودتر در جهت رفع آن ها اقدام کرد.
- زمانی که والدین کودک از هم طلاق گرفته و جدا می‌شوند: برای این که کودک، راحت تر با این قضیه کنار بیاید و آسیب های وارده به او به حداقل برسند، باید به مشاور مراجعه کرد.
- زمانی که مهارت های اجتماعی مانند دوست یابی در کودک ناکافی باشند: اگر چنین مشکلی ادامه دار باشد، در بزرگسالی موجب انزوای فرزند شما خواهد شد.
- زمانی که کودک در تغذیه اش مشکلاتی دارد
- زمانی که کودک از جایگاه خود در مقابل والدینش سو استفاده می‌کند
- زمانی که کودک به بی خوابی دچار است
- زمانی که کودک دچار فوبیا است و ترس هایی دارد: حل این مشکل در کودکی به مراتب، آسان تر از بزرگسالی است.
انواع مشاوره کودکان
مشاوره کودکان، می‌تواند از نوع انفرادی و یا گروهی باشد که در ادامه، هر یک را به صورت جداگانه بررسی خواهیم کرد.
در مشاوره از نوع انفرادی، تمام توجه و تمرکز مشاور، روی کودک مراجعه کننده خواهد بود و مشاور، رفتار ها و مشکلات او را به صورت دقیق مورد بررسی قرار خواهد داد. گاهی هم در مواقع لزوم، والدین کودک وارد بحث خواهند شد.
برخی از مزایای مشاوره گروهی به شرح زیر می‌باشد:
- کودک به این باور می‌رسد که تنها نیست و افراد دیگری از هم سن و سالانش نیز مشکلاتی مشابه با او دارند.
- در جلسات مشاوره، دوستان جدیدی پیدا می‌کند و برای جلسات بعدی انگیزه و هیجان بیشتری خواهد داشت.
- در این جمع، می‌تواند احساسات درونی خود را به نسبت، راحت تر ابراز کند.
- در این جمع، پذیرش از سوی دیگران را به دست می‌آورد.
- این نوع مشاوره، موجب افزایش اعتماد به نفس کودک خواهد شد.
- کودک در برابر انتقاداتی که از او می‌شود، انعطاف بیشتری نشان خواهد داد چرا که می‌داند بقیه نیز مورد انتقاد قرار می‌گیرند.
- مهارت های اجتماعی و برقراری ارتباط، به صورت خود به خودی و با گذشت زمان در کودک ایجاد و تقویت خواهند شد.
- مشاوره های گروهی از لحاظ اقتصادی مناسب تر هستند.
- هیجان در مشاوره گروهی، بیشتر بوده و کودک دچار کسلی و بی حوصلگی نخواهد شد. در نتیجه بهتر با روند مشاوره و تمرینات و فعالیت ها همراه خواهد بود.
ویژگی هایی که یک مشاور کودک باید داشته باشد
در این جا قصد داریم به ویژگی های تخصصی و ویژگی های شخصیتی یک مشاور کودک خوب، بپردازیم.
ویژگی های تخصصی: بیشتر این ویژگی ها در یک روانشناس یا مشاور کودک، همانند سایر روانشناسان با حیطه کاری متفاوت است، اما در این قسمت چون روانشناس با کودک سر و کار دارد، پس دقت و تمرکز بسیار بیشتری مورد نیاز است .
تخصص های مورد نیاز یک روانشناس عبارت اند از:
- تجزیه و تحلیل: روانشناس باید بتواند داده های حاصل از مشاهده را تحلیل کرده و به نتیجه گیری برسد.
- حل مسئله: روانشناس باید بتواند مشکلات ریشه دار در دوران کودکی را شناسایی کرده و برای حل آن ها راهکار های مناسب ارائه دهد.
- تحقیق و مطالعه: روانشناس، بدون تحقیق و مطالعه و به روز رسانی دانش و اطلاعات خود، نمی‌تواند عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشد.
- مشاهده: داده ها همیشه از طریق گفت و گو به دست نمی‌آیند و مشاور باید بتواند رفتار و واکنش های کودک را به طور کامل مشاهده کرده و داده ها و نشانه های غیر کلامی را دریافت کند.
ویژگی های شخصیتی کودکان
مهم‌ترین این ویژگی ها عبارت اند از:
- مشتاق بودن: این ویژگی، اصلی‌ترین ویژگی شخصیتی یک مشاور خوب است. مشاور باید شوق واقعی و سرشار داشته باشد و شاد و سرزنده باشد. برای کارش انرژی بگذارد و هیچ فرصتی را برای برقراری ارتباط و بازی با کودک از دست ندهد. در این صورت، جلسات مشاوره بسیار رضایت بخش خواهند بود.
- امین بودن: مشاور باید امین و محرم اسرار کودک و والدین او باشد. باید بتواند اعتماد کودک و والدینش را جلب کند تا آن ها هم بتوانند اطلاعات زندگی شخصی خود را برای مشاور بازگو کنند.
- با صبر و تحمل بودن: کودکان در اکثر مواقع، پر از رفتار های ضد و نقیض اند. گاهی با روند درمانی که مشاور تعیین کرده همراه نمی‌شوند و گاه از خود رغبتی برای شرکت در جلسات مشاوره نشان نمی‌دهند. در تمام این موارد، مشاور باید بتواند صبر پیشه کرده و برای حل این مشکلات، راهکار های جدید و منعطف ارائه دهد.
- بازیگوش بودن: بازی، زبان کودکان و راه نفوذ به آنان است. هنگام بازی کردن، سطح دوپامین در کودک افزایش پیدا می کند و عواطف و احساسات در او فعال می‌شوند.
- دلسوز بودن: روانشناس باید همدلی عمیق خود را به کودک نشان دهد و برای حرف هایش، گوشی شنوا داشته باشد. در این صورت، کودک هم راحت تر به مشاور اعتماد خواهد کرد.
سخن پایانی
تمام پدر و مادر ها دوست دارند که با فرزندان خود، ارتباطی دوستانه داشته باشند و در عرصه های مختلف زندگی، حامی و پشتیبان کودکان خود باشند. دوست دارند در هنگام رویارویی با مشکلات و چالش ها، به کودک خود کمک کنند و کودک آن ها زندگی سالمی را پشت سر بگذارد. از آن جایی که دنیای کودکان، متفاوت است و نفوذ به اعماق افکار آن ها، پیچیدگی های خاص خود را دارد، بسیاری از والدین در درک صحیح افکار و رفتار کودک شان با مشکلاتی مواجه هستند. در این شرایط، حضور مشاور کودک، هم برای شخص کودک و هم برای والدینش بسیار کمک کننده خواهد بود، چرا که روانشناسان، باتوجه به مهارت ها و تخصص هایی که دارند می‌توانند رفتار کودک شما را به درستی درک و تحلیل کرده و به شما هم در این مسیر کمک کنند.